AFET NEDİR, 101 KAVRAMLAR
Süregelen yaşantının dışında gerçekleşen ve yaşamı kesintiye uğratarak çeşitli olumsuz (fiziksel, sosyal, ekonomik) etkileri bulunan, doğal yolla veya insan eliyle gerçekleşen olaylara afet denir. Doğal afetlere örnek olarak pek çoğumuzun aklına gelen deprem, sel, heyelan, kuraklık vb. olayları sayabiliriz. Savaş, terör gibi kasıtlı yapılan veya kaza ile gelişen olaylar ise insan eliyle gerçekleşen afetler arasında sayılabilir.
Afetler olağan dışı olaylardır, bu sebeple bu olaylara verdiğimiz farklı tepkiler doğaldır. Özellikle akut dönemde verdiğimiz tepkilerin farkında olmak ve bunun normal olduğunu bilmek önemlidir.
ÇOCUKLARDA:
Afet Sonrası Yaygın Tepkiler
Farklı yaşlardaki çocuklar, afet yaşantısına farklı tepkiler geliştirebilirler.
0-1 yaş:
- Normalin dışında telaş ve heyecan içinde olmak
- Bulundukları gelişimsel döneme ait sahip oldukları becerileri kaybetmek (düzenli uyku gibi)
- Yeni gelişimsel görevleri (ilk sosyal tepkiler gibi) yerine getirmede güçlük yaşamak.
İlk çocukluk (2-5 yaş):
- Zıtlaşma, hırçın davranışlar, korku(yabancılardan, karanlıktan,kalabalıktan) şaşkınlık, güvensizlik, yüksek sese karşı hassasiyet,
- İçe kapanma, normalde sevilen oyunlardan uzaklaşma, kekemelik gibi konuşma bozuklukları ve aşırı strese bağlı sağlık sorunları gelişebilir. 5 yaş ve altında alt ıslatma, parmak emme, konuşmada sorun gibi yaşına uygun olmayan gerileme davranışları görülebilir.
Son çocukluk (6-11 yaş)
- Korku ve kaygıya sık rastlanır. Afetin yeniden tekrarlayabileceğine dair endişe yaşadıkları için aileden ayrı kalmakta güçlük çekerler.
- Bakım verenleri kaybetme, karanlıkta ve yalnız kalma korkusu, yaşından daha küçük yaş grubuna ait davranışları sergileme yani gerileme davranışları, uyku ve yeme problemleri, baş ağrısı, bulantı, itaatsizlik, ebeveyne aşırı düşkünlük, okula gitmeyi reddetme, akademik başarının düşmesi, konsantrasyon kaybı, saldırgan davranışlar, akran ilişkilerinde problemler vb. görülebilir.
Ergenlik dönemi (yaş aralığı farklı olabileceği için belirtilmemiştir.):
- Genellikle yetişkinlere benzer Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB, PTSD) tepkileri görülür.
- Travmatik stresle baş etmeye yönelik risk alıcı davranışlar görülebilir (madde kullanımı ve güvensiz cinsellik)
- İntihar eğilimi, uyum sorunları da görülebilir.
Baş etme mekanizmaları
Çocukların afet sonrası tepkileri yaşanan afetin şiddeti, maruz kalma durumları, çocuğun yaşı, cinsiyeti ve hem ebeveynin hem de çocuğun baş etme becerilerine göre değişkenlik gösterebilir. Tepkiler farklılaşsa da ergenlik dönemine kadar çocukların baş etme mekanizmaları her yaşta oldukça benzerdir.
- Oyun, Oyunlaştırma
- Duyguların konuşulması
- Çocuğun yaş düzeyine uygun olarak olayların açık ve dürüst bir şekilde yetişkinler tarafından açıklanması
- Çocuğun tüm sorularına yine yaşına uygun olarak cevap verilmesi
- Yok saymadan, durumu unutturmaya çalışmadan gerçekleşen olayın çocuk tarafından kabullenilmesinin sağlanması
Yetişkinlerde Afet Sonrası Tepkiler ve Başa Çıkma Yöntemleri yazımıza ulaşmak için tıklayınız.
Hazırlayanlar:
– İzmir Bulut Öncü Gençlik Merkezi Psikoloğu Büşra Canoğlu
– Hatay Gençlik Merkezi Psikoloğu Buket Ezgi Uzel
– Diyarbakır Gençlik Merkezi Psikoloğu Büşra Uzut
