Yemek yeme davranışı; vücudun enerji, büyüme ve yaşamsal tüm fonksiyonlarını karşılamak üzere dürtüsel olarak ortaya çıkan bir eylemdir. Aslında, fizyolojik ihtiyaçları gidermek için ortaya çıkan bu ihtiyaca bireysel, kültürel ve sosyal olarak farklı anlamlar yüklenmektedir. Kişilerin bireysel olarak neden yemek yediğine bakıldığında en çok yemek yeme nedeni olarak 4 başlık öne çıkmaktadır: Yemek yemenin bir alışkanlık olması, yemeğin bir sosyalleşme aracı olması, yemeklerin duyusal çekiciliği ve psikolojik etkenlere bağlı yemek yeme (Abbots, 2014). Bu dört nedenden günümüzde en çok öne çıkan ve Dünya Sağlık Örgütü’ne göre 21. yüzyılın en tehlikeli sağlık problemlerinden biri psikolojik nedenlerle ortaya çıkan yemek yeme durumudur.
Psikolojik etkenlerle yemek yeme davranışının ortaya çıkışı duygusal yeme olarak adlandırılmaktadır. Yani, açlık hissiyle ya da zamanı geldiği için olmayan; olumsuz duygudurumdan etkilenerek ortaya çıkan yeme türüdür (Sevincer ve Konuk, 2013). Kaygı, suçluluk, pişmanlık veya öfke gibi olumsuz duygudurumda bireylerde daha çok yemek yememe davranışı görülürken; duygusal yeme atakları olan kişilerde bu durum tam tersidir (Serin ve Şanlıer, 2018). Burada önemli olan nokta kişinin fiziksel bir açlık mı yoksa psikolojik bir açlık mı yaşadığını ayırt etmesidir. Fiziksel açlıkta vücut fiziksel tepki verir. Kan şekeri düşer, midede kasılmalar olur, enerji düşer. Ancak psikolojik açlık bir anda başlar, vücut sinyalleri anlaşılmaz ve kişi ne yediğinin farkında olmadan ulaşabildiği her şeyi tüketir.
Duygusal yemek yeme kişilerin hem fiziksel hem de psikolojik sağlıkları için oldukça tehlikelidir. Fiziksel olarak; şeker hastalığı, obezite, kalp rahatsızlıkları, tansiyon, anoreksiya ya da bulimia gibi yeme bozuklukları vb. kronik hastalıklara yakalanma ihtimalleri artmaktadır. Psikolojik olarak baktığımızda ise zamanla öz-saygıda düşüş, çok fazla yemek yediği için genelde yalnız yemek yemeyi tercih etme ve sosyalleşmeden kaçma, depresyon, kaygı bozukluğu, beden algısında bozulma gibi birçok problemle karşılaşılmaktadır.
Duygusal yeme kişilerin genelde tek başlarına çözmekte zorlandığı bir durumdur. Müdahalede doktor, diyetisyen, psikolog ve psikiyatrist gibi farklı alanlardan uzmanlar birlikte destek sağlamaktadır. Belirtiler fark edildiğinde ya da şüphe oluştuğunda mutlaka bir uzman desteğine başvurulması, yeme ataklarının kontrol altına alınması açısından önem taşımaktadır.
Hazırlayanlar:
Büşra Canoğlu, İzmir Bulut Öncü Gençlik Merkezi Psikoloğu
Sözü Geçen Çalışmalar
Abbots, E. J. (2014). Review of Why we eat, how we eat in sociology of health and illness. Sociology of Health & Illness.
Serin, Y., & Şanlıer, N. (2018). Emotional eating, the factors that affect food intake, and basic approaches to nursing care of patients with eating disorders. Journal of Psychiatry Nursing, 135-146.
Sevinçer, G. M., & Konuk, N. (2013). Emosyonel yeme. Journal of Mood Disorders.
