Gebelik öncesi bakım, annenin ve partnerlerin sağlığını ve iyilik halini geliştirmek ve gebelik süreci ve çocuk sağlığı sonuçlarını iyileştirmek için gebelikten önce sağlanması gereken bir dizi müdahaleyi ifade eder [1]. Gebelik öncesi bakım; partnerlerin birlikte çocuk sahibi olmaya karar verdikleri andan itibaren başlar.
Gebelik öncesi bakım ile partnerlerin cinsel sağlık ve üreme sağlığı, genetik öyküleri, yaşam tarzı davranışları (beslenme ve fiziksel aktivite alışkanlıkları gibi), mental sağlıkları ve çevresel faktörleri araştırılarak, fiziksel ve psikososyal sağlıkları değerlendirilir ve geliştirilir [2].
Aile planlaması danışmanlığı ile birlikte kurgulanan gebelik öncesi bakım ve danışmanlığı, partnerlerin, planlı gebelik sürecini sağlıkla yönetebilmelerini, olumsuz sağlık risklerini belirlemelerini ve mümkünse engelleyebilmelerini mümkün kılar.
Gebeliğe hazırlık sürecinde partnerlerin uygulamaları önerilen adımlar aşağıdaki gibidir;
- Parterlerin ebeveynliğe hazır oluşunun psikososyal değerlendirmesi adına danışmanlık almak.
- Genetik ya da kronik hastalıkları ve gebelik sürecinde fetüse zararlı olabilecek enfeksiyonları ve kan uyuşmazlığı gibi anne bebek sağlığını olumsuz etkileyebilecek riskleri değerlendirmek ve süreci etkili yönetebilmeyi sağlamak üzere gerekli taramaları yaptırmak.
- Anneyi enfeksiyonlardan korumak ve bağışıklığını güçlendirmek adına Hepatit B, Varicella, Rubella, Difteri, Tetanos, HPV aşılarını gebeliğe hazırlık sürecinde tamamlamak [3].
- Annede kronik bir hastalığın olması durumunda gebeliğe hazırlık sürecinde kullanılacak ilaçları bir sağlık profesyoneli kontrolünde almak.
- Sağlıklı yaşam alışkanlıklarını benimseme ve sürdürme amacı ile beslenme ve fiziksel aktivite programı oluşturmak ve partnerlerin ve bebeğin sağlığını olumsuz etkileyecek sigara ve alkol gibi ürünlerden uzak durmak.
- Vücudu gebelik sürecine hazırlamak, gebelik sürecini sağlıklı yönetmek, vücudun bu değişim sürecine adaptasyonunu sağlayabilmek ve fetüsün gelişme sürecini ve beslenmesini desteklemek adına önerilen besin takviyelerini düzenli olarak almak.
- Gebelikten 3 ay önce folik asit takviyesine başlayıp doğumdan sonraki 10-12 hafta süresince almaya devam etmek ve besin takviyelerinin kullanımı ile ilgili sağlık profesyonellerine danışmak [4].
Gebelik öncesi bakım ve danışmanlık hizmeti, çocuk sahibi olmayı planlayan partnerlerin yanı sıra gebelik düşünülsün ya da düşünülmesin doğurganlık çağındaki tüm bireylere aile planlaması danışmanlığı ile birlikte sağlanmalıdır. Bu hizmetin, anne ve bebek sağlığının korunması ve geliştirilmesi, toplum sağlığının desteklenmesi ve geliştirilmesi adına yaygınlaştırılması ve herkes için erişilebilir olması gerekmektedir. Bu konuda farkındalık yaratmak ve bireylerin olumlu sağlık davranışlarını pekiştirmek, sağlıklı nesiller inşa etmek için öncül etmenlerdir.
Hazırlayanlar:
Nadya Kırıkkayış, Hatay Gençlik Merkezi Sağlık Eğitmeni
Sözü Geçen Çalışmalar:
- World Health Organization (2014). Preconception Care: Report of a regional expert group consultation. India
- Başli, M. & Aksu, H. (2018). Prekonsepsiyonel Bakım ve Danışmanlık. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi , 34 (3) , 128-140
- Başli, M. (2020) Gebelerin Prekonsepsiyonel Danışmanlık İle İlgili Bilgileri ve Danışmanlık/Bakım Alma Durumları (Yüksel Lisans Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
- Sekizler, ET & Daşıkan, Z. (2021). Prekonsepsiyonel Sağlık Bakımı ve Primer Bakımda Danışmanlık. Hemşirelik Bilimi Dergisi, 4(2) 94–105
