Genel tabiriyle toksik ilişki, iyi hissettirmekten ziyade içindeyken daha olumsuz, güvensiz ve olduğumuzdan daha kötü hissettiren ilişki türüne verilen isimdir. Gündemde sıkça yer edinen bu kavram, aslında ilişkilerimizde karşılaşabildiğimiz fakat tanımlamakta güçlük çektiğimiz yaşantılara işaret ettiği için önem arz eder. Yani denk geldiğimizde ilişkilerimizdeki örüntüleri hatırlatan ve ve ilişkilerimizi tanımlarken yardımcı olan bir kavram olması bu kadar gündemde kalmasını ve ilgi görmesini sağlamış olabilir.
Toksik ilişkilerde sıklıkla iğneleyici, zarar verici, yıkıcı, kısıtlamaların yer aldığı davranışlardan bir döngü oluşur. Bu döngünün içinde kendimizi yorgun, değersiz, tükenmiş, öfkeli hissedebiliriz. İnsanların dinamik, değişim gösteren, belirli ilkeleri olan varlıklar olduğundan yola çıkılacak olursa yakın ilişkiler içinde anlaşmazlık, çatışma gayet olağandır. Fakat çatışmaların nasıl çözüm bulduğu, sonlandıktan sonra bireylerin nasıl hissettiği çoğu zaman çatışmanın kendisinden daha önemlidir. Sağlıklı ilişkilerin aksine toksik ilişkilerde yaşanan çatışmaların çözümü noktasında işlevsel olmayan davranışlar görülebilir. Bu davranışlar;
- Cezalandırma,
- Aşağılama,
- Pasif-agresif tutum,
- Saldırgan tutum,
- Kaçınma davranışları,
- Yapıcı olmayan eleştirel yaklaşım,
- Şiddet içeren davranışlar
olarak örneklendirilebilir.
Dr. John Gotmann’a göre ilişki içinde saldırgan bir biçimde eleştirilmek insanların savunmacı bir tutumda olmasına ve ilişkilerin başarılı bir şekilde devam etmesi ya da sonlanmasının da imkânsız hale gelmesine sebep olabilir (Gotmann, 2010). Yapılan araştırmalar bu tarz tutumların sıklıkla yer aldığı toksik ilişkilerin bireyleri olumsuz yönde etkilediğini göstermektedir (Özel Doğan & Piyal, 2017). Bu da bireylerde;
- Depresif ruh hali,
- Yoğun kaygı,
- Öz bakımda düşüş,
- Olumsuz baş etme mekanizmaları geliştirme,
- Agresifleşme,
- Akademik başarıda düşüş,
- Utanma, saklanma davranışları
gibi psikolojik etkilere sebep olabilir (Cinsel Şiddetle Mücadele Derneği, 2017).
Toksik ilişkiler içinde kendimizi nasıl koruyabiliriz?
İçinde bulunduğumuz ilişkilere baktığımız zaman tüm bu dinamikler ilişkimizin ne şekilde seyrettiğini bize gösterebilir. Sürecimizin farkında olmak bu noktada çok önemlidir. Toksik ilişkilerin bireylerde yarattığı olumsuz etkiler var olduğu gibi bu etkilere karşı kendimizi korumanın ve bu yönde adımlar atmanın da mümkün olduğu söylenebilir. Bu adımlar;
- Hayır diyebilmek,
- Sınırlarımızı oluşturmak ve sınırlara saygı göstermek,
- Destek almak,
- Toksik davranışlara karşı sessiz kalmamak,
- İhtiyaçlarımızın farkına varmak ve dile getirebilmek,
- Kendimize iyi bakmak ve buna yönelik öz bakım aktivitelerini uygulamak
olarak sayılabilir.
Hazırlayanlar:
Büşra Uzut Gördük, Diyarbakır Gençlik Merkezi Psikoloğu
Sözü Geçen Çalışmalar
Cinsel Şiddetle Mücadele Derneği. (2017). Gençlerle Güvenli İlişkiler Üzerine Çalışmak. İstanbul: siviltoplumisleri.org.
Gotmann, D. J. (2010, Ekim). İlişki, evlilik, boşanma. (M. C. Dergi, Röportaj Yapan)
Özel Doğan, H., & Piyal, B. (2017). Toplumsal cinsiyetle ilişkili sorunlar. Turk J Public Health, 152.
